W kolejce po wędkę / David Lynch „W pogoni za wielką rybą”

Im głębiej, tym lepiej. Szczęście pochodzi z naszego środka, zdaje się mówić Dawid Lynch w swojej książce. Pomysły porównuje do ryb, a pragnienie – do przynęty. Wbrew pozorom, początkowo wcale nie myślał o karierze filmowca, a jego stosunek do medytacji transcendentalnej, której w swym dziele poświęca wiele uwagi, był sceptyczny. Towarzyszyły mu też negatywne emocje; często brakowało środków finansowych na realizację artystycznych wizji. Lynch dzieli się z nami swoim (wielkim) doświadczeniem, anegdotami, refleksjami odnośnie procesu twórczego. Przyznaje się do błędów. Inspiruje. Znajdą się i ciekawostki, ale nawet one podporządkowane są jednemu celowi – wykorzystaniu w pełni swojego potencjału, wzbudzaniu kreatywności. Bo „im głębiej docieramy, tym więcej szczęścia zyskujemy, aż urzeczywistnimy stuprocentową, czystą rozkosz.”

Od kompletnego braku zainteresowania medytacją – bo to „strata czasu” – do stanu, gdzie od kilkudziesięciu lat nigdy nie opuścił żadnej medytacji! David Lynch po raz pierwszy, jak donosi wydawca, dzieli się z czytelnikiem ponad trzydziestoletnimi doświadczeniami z medytacji transcendentalnej, jako sprawdzonej i polecanej drodze do wykorzystania pełni naszego potencjału. Oczywiście publikacja ta, pod względem zagadnienia medytacji, nie wyczerpuje tematu, a ledwie go zarysowuje jako inspirację do osobistych refleksji i poszukiwań. Natomiast główne motto, poświęcone temu blokowi tematycznemu w książce, brzmi: „Prawdziwe szczęście bierze się z wnętrza”. Każdy powrót Lyncha do owego zagadnienia, poprzedzielany refleksjami, sprowadza się do tego, by zajrzeć w głąb siebie, bo tylko tam – w jednolitym polu (oceanie świadomości) – znajdziemy to, co najlepsze: wolność, szczęście oraz spokój. Bardzo często Lynch, wyjaśniając czytelnikowi podstawy medytacji, powołuje się na termin „oceanu świadomości”, który w nauce określany jest jako „jednolite pole” – zjawisko z zakresu fizyki kwantowej. Doświadczanie transcendencji reżyser tłumaczy na niezwykle sugestywnym, plastycznym przykładzie pewnego okrągłego pokoju, wypełnionego różnymi barwami – naprawdę warto przeczytać rozdział pt. „Czwarty stan”! Lynch zdradza też pokrótce swoje, niezmienne od kilkudziesięciu lat, podejście do medytacji, jakie miejsce w jego codziennym grafiku ona zajmuje, kiedy i ile razy jej się poddaje.

ocean świadomości -> świadomość -> intuicja -> odpowiedzi

David Lynch – amerykański reżyser,
producent i scenarzysta filmowy

Życie poświęcone sztuce to wolność, to też w pewnym sensie egoizm. Nie musi tak być, ale „życie artysty wymaga, by mieć dość czasu dla siebie”. U Lyncha bycie artystą na samym początku wiązało się wyłącznie z malarstwem, zaś film, podobnie jak wcześniej medytacja, zupełnie go nie interesował. Ale to właśnie malarstwo zaprowadziło go w świat wielkiego ekranu. A już dalej, w swej publikacji, Lynch przechodzi do tematu kina, porównując je do języka, pozwalającego na przekazanie abstrakcyjnych treści. Podpowiada, że tworząc dzieło, musimy być wierni pierwotnej idei i cały czas dążyć do zgodności z nią.

„Jeżeli chcecie tworzyć, musicie mieć w sobie energię i przejrzysty umysł […] Musicie mieć w sobie dość siły, by toczyć walkę z potężnym spiętrzeniem presji i stresu.”

Niezwykle interesującym - i w pewien sposób demaskatorskim - rozdziałem jest ten pt. „Cierpienie”, gdzie Lynch pochyla się nad kwestią konfliktu i stresu w życiu artysty. Wspomina tu o najwłaściwszym, jego zdaniem, podejściu, jak również dzieli się z nami jakże oryginalną, a dla wielu zapewne kontrowersyjną, oceną twórczości samego van Gogha. Kontynuując, reżyser odpowiada na pytanie, co tak naprawdę daje artyście przewagę, jakie uczucia. Co ułatwia, a co szkodzi procesowi twórczemu. Czy artysta sam w sobie powinien cierpieć, by być lepszym?

Lynch wyjaśnia, dlaczego intuicja stanowi kluczową kwestię dla filmowca. Mówi też o swobodzie niezbędnej przy pracy reżysera, zaś w rozdziale „Mrok” odpowiada na często zadawane mu pytanie: „dlaczego jego filmy są tak mroczne i pełne przemocy?”.

intuicja = emocje + intelekt

Bardzo zajmujący wydał mi się ustęp o podejściu do interpretacji dzieł artysty. Co według reżysera autor powinien, a czego absolutnie nie zrobić w kontekście dyskusji o odbiorze swoich dzieł z widzami. I dlaczego według Lyncha odbiorca nie potrzebuje nic prócz samego dzieła?

W „Pogoni za wielką rybą” Lynch zdradza swój stosunek do snów, a także dzieli się z nami, jakie okoliczności generują u niego najwięcej twórczych pomysłów. Jest też ciekawa i zabawna anegdota o tym, co był gotów zrobić, by chronić swoją kreatywność.

Lynch wielokrotnie podkreśla wagę i role muzyki w filmie. Ona nie tylko wzmacnia ostateczny wydźwięk dzieła podczas seansu, ale jest też drogowskazem podczas jego tworzenia i eksperymentowania przy doborze scen. Odznacza się on też niestandardowym podejściem do castingu oraz filozofią doboru aktorów. Reżyser jakby chciał nam przekazać, że w pracy nad filmem chodzi przede wszystkim o to, by cała ekipa szła równo, w jednym kierunku, ramię w ramię, miała wytyczony cel, a wszystkie niuanse na bieżąco wyjaśniała między sobą – drużynowo.

Jednym z moich ulubionych rozdzialików jest ten zatytułowany: „Angelo Badalamenti”. Czytałem go parokrotnie - ten obraz, zdradzający kulisy ich współpracy, który tu maluje, przy użyciu niewielu przecież zdań, jest tak plastyczny i sugestywny, że scenka ta ożywa w okamgnieniu.

więcej wiatru = więcej tajemniczości

Ciekawie są też okoliczności rodzenia się w bólach filmu „Głowa do wycierania” oraz to, jak prywatna sytuacja reżysera odcisnęła piętno na losach ów dzieła. Jest też gratka dla fanów „Miasteczka Twin Peaks” w postaci anegdoty o tym, jak to Frank Silva znalazł się w obsadzie serialu albo historyjka o tym, jak zrodził się pomysł na słynny czerwony pokój.

Lynch wspomina też, podpierając się przykładem z planu filmowego, o zbawiennym wpływie ograniczeń na nasz umysł. Jest też wzmianka o (wielkich) reżyserach, których Lynch podziwia i którzy go inspirują, i o spotkaniu z jednym z nich. Przeczytamy też o stosunku reżysera do cyfrowego kręceniu filmów oraz jakiej kamery używa.

Jednak aż się prosi, by przy niektórych zagadnieniach zatrzymać się dłużej, a z samego Lyncha wycisnąć więcej wyznań. Niestety, wśród i tak bardzo zdawkowych rozdziałów znajdą się i te niezwykle krótkie, na jedno, dwa zdania, jak „Tożsamość”, „Skrzynia i klucz” czy „Ogień”, które niepotrzebnie się tu znalazły, a ich miejsce mogły zastąpić bardziej wyczerpujące wypowiedzi autora na inne tematy. Pod koniec robi się, jak dla mnie, najmniej ciekawie i odkrywczo - Lynch serwuje nam masę komunałów, promuje swoją fundację i mam wręcz wrażenie, jakby spieszył się, przedreptując nogami, na kolejne spotkanie lub, po prostu, na plan filmowy…

Na koniec: Tak, to prawda. „W pogoni za wielką rybą” to dość krótka publikacja, dająca się przeczytać w jednym podejściu, ale to też rzecz, do której można wielokrotnie wracać, bo zawiera niezwykle uniwersalne wskazówki - nie trzeba być stricte związanym z przemysłem filmowym, ani w ogóle, ze sztuką – aby lepiej spożytkować swój czas (efektywność), zmienić swoje podejście i przełożyć to na codzienność i inne zawody wymagające kreatywności bądź radzenia sobie z presją.

Książka pozwala lepiej zrozumieć Lyncha oraz to, jak pracuje i na co kładzie nacisk. Autor „W pogoni za wielką rybą” jawi się jako postać z jednej strony otwarta na nieznane, kreatywna, ciekawa świata, a z drugiej, widać w nim wyraźnie cząstkę tradycjonalisty. To też facet, który ma swoje zdanie i doskonale wie, czego chce. W toku artystycznego życia odkrył odpowiednie, sprawdzone formy, które potem wypełnia twórczą treścią. Z sukcesami.

Książkę tę można też traktować jako zbiór opowiastek, anegdot z życia Davida Lyncha, źródło inspiracji. Albo inaczej – jak wykład Lyncha o korzyściach z medytowania oraz o sztuce filmowej, poszerzony o odpowiedzi na pytania ciekawskich, fanatycznych studentów, być może momentami znudzonych samą istotą medytacji bądź po prostu „sprowokowanych” do dopytania o szczegóły na dany temat.

Za możliwość przeczytania dziękuję: