Niezbadane małomiasteczkowe ścieżki / Jerzy Edigey „Śmierć czeka przed oknem”

Mała podwarszawska miejscowość – Podleśna. Tamtejszy komendant posterunku MO zostaje zamordowany, ktoś znajduje go na końcu jednej z ulic, tuż nad lasem. Z tego też powodu w Podleśnej panuje niezdrowe i rozplotkowane ożywienie. Mijają dni, tygodnie. Opinia publiczna domaga się od milicji zadowalających wyników śledztwa, zresztą mundurowym tak samo, a może nawet bardziej zależy na ukaraniu zabójcy jednego z nich.

Komenda Główna wysyła na miejsce swojego człowieka - majora Bronisława Niewarownego, który oficjalnie ma przejąć obowiązki komendanta posterunku w Podleśnej, a nieoficjalnie przeprowadzić dyskretn śledztwo w sprawie morderstwa kolegi po fachu. 

Niewarowny – detektyw-indywidualista, jest ‘trudny’ w kontaktach interpersonalnych, trochę nieprzystosowany do otaczającej go rzeczywistości. To wyznawca starej szkoły, gdzie w śledztwie liczy się przede wszystkim 'milicyjny nos’ – intuicja, zaś wszelkie nowinki techniczne są mu obce i nie kwapi się do ich wykorzystania. Bywa też nieco nerwowy i przewrażliwiony na swoim punkcie. 

„Już się do niczego nie nadaję. ‘Major Niepotrzebny’, jak mnie w tym gmachu nazywają. Dziękuję, że chociaż widzicie mnie na stanowisku kaprala w Podleśnej, a nie na przykład jako nocnego stróża w którymś z domów wczasowych. Choćby w ‘Mazurskim Dworku’ pod Ełkiem”.

Po objęciu nowej funkcji major musi odnaleźć się w specyficznej społeczności oraz zyskać sobie przychylność miejscowych, nieufnych elit, tzw. High-life’u. 

„Major obawiał się, że takich fałszywych wiadomości i zagmatwanych śladów prowadzących donikąd będzie miał jeszcze wiele. Bez względu na to, kto był zabójcą, mały światek notabli Podleśnej był zgrany ze sobą i solidarny w jednym – w niedopuszczaniu do wtrącania się w jego sprawy”.

Podleśna zostaje nieoficjalnie podzielona na dwie części – zachodnią ekskluzywną i elitarną oraz wschodnią, z podniszczonymi, starymi domami zamiast willi, z chuligaństwem i innymi wyrzutkami społeczeństwa. Niewarowny, aby rozwiązać sprawę i złapać winnego, będzie musiał zyskać przychylność oraz szacunek obu środowisk, znaleźć wspólny język z obiema „frakcjami”. Milicjant dodatkowo i nieoczekiwanie zyskuje osobliwych sprzymierzeńców w dążeniu do ujawnienia prawdy.

Jerzy Edigey znakomicie sportretował życie małego miasteczka z jedną kawiarnią oraz pojedynczym SAM-em.

„Przekonał się bowiem, że w Podleśnej ściany mają nie tylko uszy, ale i oczy oraz co najmniej telegraf bez drutu. Tu się wszystko widzi, wszystko wie i wszystko odpowiednio komentuje”.

Książka ta dotyka problemu narkotyków. 40 lat temu ‘biały proszek’ był dla Polaków czymś groźnym, ale zupełnie nieznanym. Wiedza na temat używki dopiero raczkowała, nawet u tych, którzy powinni służyć informacją na temat uzależnień, nie mówiąc już o zwykłych, szarych ludziach. Czytając kryminał, możemy się dziś śmiać z poczynań ówczesnych bohaterów albo nawet wybałuszać oczy i czytać po dwa razy, tylko po to, by upewnić się, czy nie mamy omamów wzrokowych. „Śmierć czeka przed oknem” napisano w latach 70., w czasach, kiedy w Trybunie Mazowieckiej drukowano kolejne odcinki "Kryminału”, a o narkotykach Polacy mogli sobie co najwyżej poczytać w zagranicznych kryminałach:

„Przyjechała do nas jedna pani w randze kapitana. Miała w każdej klasie pogadanki. Wyświetlała przezrocza. Mówiła o narkotykach. Bardzo ciekawe. Był też pan profesor z kuratorium. A także jakiś doktor. Rodziców też wzywali na odczyty”.

„Śmierć czeka przed oknem” to bardzo dobra pozycja w kolekcji Edigey’a. W swoim rankingu stawiam ją na wysokim, trzecim stopniu podium, zaraz za „Człowiekiem z blizną” oraz „Walizką z milionami”. Znajduje się w niej to, za co cenię i lubię tego polskiego autora kryminału retro (albo inaczej - kryminału milicyjnego): jest charakterystyczny dla pisarza humor w dużej dawce, ciekawa intryga, poza tym zgrabnie oddane realia epoki PRL-u, jak i małomiasteczkowej społeczności. Nie można też nie wspomnieć o bardzo interesującej postaci, jednej z lepszych w tej serii, majorze Niewarownym – przemyślanej i wyrazistej jednostce z bagażem doświadczeń, pełną swoich oryginalnych refleksji. A z drugiej strony, niepozbawionej wad. I to właśnie stanowi jej zaletę, gdyż dzięki temu wypada autentycznie. Warto też podkreślić zmyślnie dobrany tytuł utworu, który pasuje jak ulał, choć dopiero pod koniec nabiera pełnego znaczenia. Pozycja lekka, momentami zabawna, na każdą porę dnia i roku.

Ocena: 7/10

Zdjęcie: https://tezeusz.pl/375263,edigey-jerzy-smierc-czeka-przed-oknem.html